Niet-dopaminerge symptomen
kenmerken/symptomen van Parkinson die niet samenhangen met tekort aan dopamine
Dopamine is een stof die de overdracht van zenuwprikkels in delen van de hersenen regelt. Die hersendelen noemen we het dopaminerge systeem. Bij de ziekte van Parkinson is de communicatie tussen de zenuwcellen in het dopaminerge systeem verstoord. Dat geeft aanleiding tot de kenmerkende motorische symptomen van de ziekte van Parkinson.
Motorische symptomen kunnen zijn
- trillen
- stijfheid
- langzaam bewegen
- moeite met spreken
- moeite met schrijven
- maskergelaat
- on en off periodes
- dystonie
De behandeling van dopaminerge kenmerken met een medicijn dat dopamine bevat, bijvoorbeeld levodopa, kan de kwaliteit van leven van veel patiënten ten goede veranderen. Er zijn echter ook kenmerken van Parkinson die niet reageren op levodopa. Die noemen we de niet-dopaminerge kenmerken. Deze kenmerken of symptomen worden waarschijnlijk veroorzaakt door problemen buiten het dopaminerge systeem. Verschillende studies wijzen in de richting van pathologische veranderingen in andere delen van het centraal zenuwstelsel die vaak al aanwezig kunnen zijn voordat de problemen in het dopaminerge systeem duidelijk worden. Een voorbeeld daarvan is het verlies aan reukvermogen. Andere voorbeelden zijn de toenemende mentale kwetsbaarheid, slaapproblemen, periodes met angst en depressie voorafgaand aan de diagnose Parkinson.
Het vervelende is dat deze symptomen vaak niet goed herkend worden en daardoor bij meer dan de helft van de patiënten lange tijd onbehandeld blijven. Terwijl ze een grote wissel trekken op kwaliteit van leven van zowel patiënten als mantelzorgers en naasten.
Om het nog iets ingewikkelder te maken: deze niet-dopaminerge symptomen kunnen weliswaar niet met levodopatherapie behandeld worden, maar er lijkt wel sprake te zijn van beïnvloeding door levodopatherapie. Bij sommige patiënten nemen de niet-dopaminerge symptomen als pijn, paniek, depressie, verwarring, slikstoornissen, transpireren, moeite met plassen en ontlasting in off-periodes sterk toe. Met levodopa of een ander dopaminederivaat kan verbetering optreden; soms zelfs grote verbetering. In de tijd dat tremoren, stijfheid en traagheid nog niet te behandelen waren, was er weinig aandacht voor deze andere Parkinsonsymptomen. De laatste jaren wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar de verschillende mechanismen die zowel de motorische symptomen als de niet-dopaminerge kenmerken van Parkinson kunnen verklaren. Beter begrip van deze niet-dopaminerge kenmerken van Parkinson kan bijdragen tot de ontwikkeling van neuroprotectieve behandelingen (behandelingen die hersencellen beschermen tegen schades) die wellicht ook vroeg in het ziekteproces kunnen worden ingezet.
Onderzoek naar neuroprotectieve behandelingen is erg lastig. Door de verwevenheid en onderlinge samenhang van de verschillende hersensystemen is niet altijd duidelijk vast te stellen wat precies het effect is van de geneesmiddelen die men onderzoekt. IS er echt een beschermend effect of wordt de achteruitgang van de hersencellen alleen gemaskeerd? Er zijn dus langlopende studies nodig die kijken naar de juiste uitkomsten.
Niet-dopaminerge kenmerken kunnen zijn
- loopproblemen als freezing en houdingsinstabiliteit
- slikproblemen
- kwijlen
- pijn
- verlies van reuk
- verlies van smaak
- autonome dysfunctie als orthostatische hypotensie, constipatie, impotentie, urinewegaandoeningen, transpireren
- slaapproblemen als slapeloosheid, rem-slaapproblemen, slaapapneu, somnolentie
- stemmingsstoornissen als depressie, angst- en paniekaanvallen, apathie
- hallucinaties, illusies en wanen
- impulscontrole stoornissen
- cognitieve problemen en dementie
- schilferige huid
- droge ogen
- vermoeidheid
- dubbelzien
- wazig zien
- gewichtsverlies
