Ziekte van Parkinson
Parkinson is een hersenziekte en wel een heel ingewikkelde hersenziekte. Het is namelijk niet duidelijk waardoor de ziekte van Parkinson nu precies wordt veroorzaakt. Het lijkt er op dat er meerdere oorzaken zijn. Wat we weten is dat in de zwarte stof in de hersenen, de substantia nigra, zenuwcellen verloren gaan. Deze cellen produceren dopamine en tekort aan dopamine veroorzaakt veel van de klachten die mensen met Parkinson ervaren. Hoe het komt dat de cellen in de substantia nigra afsterven, weten we niet. Ook daarbij spelen veel factoren een rol, zoals achteruitgang van het brein bij ouder worden, een stoornis in de eiwitstofwisseling en omgevingsfactoren zoals aanraking met giftige stoffen. In ongeveer 5% van de gevallen is er een erfelijke component aan te wijzen.
De symptomen van de ziekte van Parkinson beperken zich niet tot problemen met bewegen. Dopamine speelt namelijk een belangrijke rol bij de overdracht van allerlei signalen binnen de hersenen en schakelingen tussen hersenkernen. Problemen als trager denken, verminderde aandacht, moeite met plannen, verlies van initiatief (executieve functies), verminderde reuk, slaapstoornissen, obstipatie, stemmingsveranderingen en depressie, verandering van seksuele behoefte en ontremming, kunnen voorkomen. Ook treden soms andere symptomen op die niet helemaal verklaard kunnen worden vanuit een tekort aan dopamine. Dan gaat het om bijvoorbeeld duizeligheid bij opstaan, pijn, slaapproblemen, vermoeidheid.
De substantia nigra speelt een belangrijke rol in het faciliteren van beweging, daarom staan de problemen met bewegen (motorische problemen) vaak voorop. Denk daarbij aan het trillen van handen, benen, kin of tong (tremor), aan bewegingen die trager worden (bradykinesie), moeite met starten van bewegingen (akinesie) en problemen met automatische bewegingen (hypokinesie). Maar ook stijfheid van spieren en gewrichten (rigiditeit) en problemen met evenwicht, met het handhaven van een bepaalde (rechtopgaande) houding en ook bevriezen (freezing) van benen bij starten met lopen en tijdens lopen.
Niet iedereen heeft alle symptomen en welke symptomen iemand krijgt is niet te voorspellen. Het verschilt van persoon tot persoon. Daarnaast zijn er ook een aantal aandoeningen die lijken op de ziekte van Parkinson, maar toch anders zijn, de parkinsonismen. Parkinsonismen of atypische parkinsonismen zijn andere ziektebeelden met andere oorzaken en andere afwijkingen in de hersenen dan Parkinson. Parkinsonismen verlopen in de regel progressiever dan Parkinson en reageren niet op de typische Parkinsonmedicatie.
De diagnose Parkinson wordt gesteld door de neuroloog. Het verhaal van de patiënt en de klinische blik van de neuroloog zijn daarbij heel belangrijk. Daarnaast wordt er meestal een hersenscan gemaakt. De diagnose kan bevestigd worden door de patiënt het medicijn levodopa voor te schrijven. Mensen met typische Parkinson reageren daar goed op, mensen met andere ziekten zoals bijvoorbeeld atypische parkinsonismen reageren daar niet of nauwelijks op.
De verschillende gezichten van Parkinson (YouTube video)
Over Parkinson en parkinsonismen (YouTube video)
James Parkinson (1755-1824) wordt gezien als de “ontdekker” van de hersenziekte die zijn naam draagt. Hij is een Britse arts die in leefde en praktiseerde in Londen. In 1817 schreef hij het Essay on Shaking Palsy, verwijzend naar het trillen en de spierzwakte die hem opvielen. Hij kreeg weinig aandacht voor zijn ontdekking, tot de Amerikaan J.G Rowntree in 1912 een artikel over hem schreef. Het duurde tot in de late jaren 50 van de vorige eeuw voordat er meer kennis ontwikkeld werd over de rol van dopamine met betrekking tot de symptomen van de ziekte van Parkinson en het effect van kleine doses levodopa. Pas in de jaren 1967 – 1969 werd bekend dat hogere doses levodopa betere en stabielere effecten lieten zien. Helaas werd deze levodopa slecht verdragen door de helft van de patiënten. In de jaren 70 werden de problemen van misselijkheid en braken opgelost door levodopa te combineren met andere stoffen die we nu kennen als carbidopa (Sinemet) of benserazide (Madopar). Sindsdien is levodopa de standaard behandeling voor mensen met de ziekte van Parkinson.